Конспект по истории Беларуси

БЕЛАРУСЬ У СКЛАДЗЕ РАСИЙСКАЙ ИМПЕРЫИ ( кан. ХVIII — пач. XIX ст.)
1. Администрацыйна -гаспадарчыя пераутварэнни царскага урада на землях
Беларуси.
2. Беларусь у вайне 1812 г.
3. Эканомика Беларуси у кан. ХVIII — пач. XIX ст.

1. У вынику 3 падзела Р. П. да Расии адышли беларуския земли з
насельництвам звыш 3 млн. чалавек. На гэтыя земли было распаусюджана
администр.-тэрытар. дзяленне аналагичнае расийскаму. Спачатку 3-х
ступенчатае: губерня, правинцыя, уезд. Затым 2-х: губерня, уезд. Тэрыторыя
Беларуси увашла у склад губерняу: Виленская, Вицебская, Магилеуская,
Минская, Гродзенская; пры гэтым у склад Вицебскай увашли таксама уезды з 3
руск. и латышск. паселишчами, а у Виленскую и Гродзенскую уезды з 3 польск.
и литоуск. паселишчами.
Вицебская и Магилеуская губерни были аб`яднаны у Беларускае вицэ-
губернатарства, а Виленская, Гродзенская и Минская — у Литоускае вицэ-
губернатарства. Выканаучая улада перадавалася губернатарм, у губернских
гарадах губернския прауленни, казенныя палаты и инш. установы. Насельництва
Белар. на працягу месяца пасля выдання загаду урада аб уключэнни у склад
Расии прыводзилися да прысяги. Асобы, якия адмовилися павинны были у 3
месячны срок выехаць за мяжу. Им дазвалялася распрадаць нерухомасць. Па
заканчэнни тэрмину непраданая нерухомасць перадавалася у казну. Шляхце
прысягаушай уладзе надавалися тыя ж правы, што и расийскаму дваранству. Але
руск. урад знишчыу иснуючую тут бескантрольную уладу и самастойнасць
магнатау, скасавау и права мець уласныя войски, межы, абмежавау
самастойнасць шляхты. У мэтах умацавання сваей сац. апоры у зах. землях,
царски урад шырока раздавау тут земли з сялянами руск. памешчыкам, буйным
ваен. чынам и дзярж. саноуникам. Найбольш буйныя уладанни были даны кн.
Пацемкину, графу Румянцеву-Задунайскаму. Усяго за 1772 — 1801 гг. на
Беларуси было разданарус. памешч. больш 200 тыс. рэвизких душ (мужчыны).
Была таксама захавана арэнда казеннай маемасци. У пач. 19 ст. амаль усе яны
были у арэндзе у духавенства и чыноуникау. Па жалаванай грамаце Кацярыне II
у 1774 г. была утворана беларуская катал. иепархия. Устанауливалася
свабодная каталицкая веравызнанне, захоувалися земельн. уладанни каталицких
касцелау и манастыроу. На беларуския гарады было распаусюджана палажэнне
"Жалаванай граматы гарадам" 1785 г. У их ликвидавалася юрысдыкцыя свецких и
духоуных феадалау у адносинах да иснаваушых на их землях гараджан. Многия
прыватныя гарады и мястэчки были выкуплены урадам. Для киравання
гаспадарчым жыццем гарадоу з прадстауникоу гарацких саслоуяу выбиралася
Дума. Купецтва мела права на гильдэйскую арганизацыю. Па сутнасци грамата
даная гарадам служыла интарэсам развиваушайся буржуазии. Становищча сялян
амаль не змянилася. Прауда, у вынику перавода секвестраваных маенткау у
разрад дзяржауных пражываючыя у их сяляне пазбаулялися ад бескантрольных
самауласникау. Разам з тым некаторыи катэгорыи сялян якия раней личылися
свободными были ператвораны у прыгонных. На Беларуси была распаусюджана
рас. падатковая систэма. Усе падаткаабкладаемае насельництва павинна было
плациць падушны падатак (раней падымны), земски збор. Купецтва плацила 1/4
частку % ад абвешчанага капиталу. У першыя гады уключэння Бел. у склад Рас.
Имп. урад аблегчыу насельництву выплату дзярж падаткау. Так у снежни 1772
г. насельництва усх. Бел. на паугода было пазбаулена ад падаткау, ажыццяул.
гэта з палит. меркаванняу и дзярж. неабходнасци. У красавику 1793 г. на два
гады вызваляецца ад падаткаабкладання цэнтр. Белар. З 1797 г. на працягу 10
гадоу усе губернии Бел. плацили падатак у 2 разы меньш, чым рус. губурнии.
Асобныя загады адносилися да становишча яур. насельн. Яурэям, якия
займалися гандлям дазволили записвацца у купецтва. Загадам 1794 г.
устанауливалася рыса аседласци у межах бел. и укр. губерн.
Асноун. закон. кодэксам для Беларуси працяглы час заставауся Трэци
Статут ВКЛ. Але у губерниях па расийск. узору были утвораны 2 палаты у
судах: грамацк. и крыминальнага права, а таксама Верхния суды. Ацэнки
уключэння Бел. у склад Расии сення носяць дэяметрычны супрацьлеглы
характар. Традыцыйны гимт. погляд на гэтыя падзеи, што у вынику уключэння
Бел. у склад Расии была перарвана прымусовая паланизацыя и акаталичванне
беларусау, супрацьлеглы — што паланизацыя не тольки не зменьшылася, але и
узмацнилася. Пазбауленне ад рэлигийнага прыгнету вельми спрэчнае. Але
разглядаючы першыя пераутварэнни расю уладуможна вызначыць некаторыя
станоучыя моманты:
. быу пакладзены канец феадальнай анархии, якая была перашкодай эканам.
развиццю;
. уключэнню Беларуси у агульнарас. систэму гаспадарання, агульнарасийски
рынак, што спрыяла аздарауленню эканомики;
. адбылося рэлигийнае з`яднанне усх. слав. народау
Першапачаткова Бел. урад характарызавауся асцярожнасцю,
памяркоунасцю, але у далейшым прадпрымалися кроки якия раз`ядноували
грамацтва. Край раскалоуся на 2 частки. Расия не уличвала, што Беларусь
перажыла свой асабисты этап культурнага и эканамичнага развицця, што разам
з польскими тэндэнцыями были и польска-литоуския настрои, што бел. край и
бел. народ у пач. 19 ст. прадстауляу сябе не часткай якога-небудзь народа,
а аутаномнай, даволи интыграванай адзинкай.

2. У вынику рэвалюцыи канца 18 ст. у Фр. прышла да улады буйная
буржуазия. Яе узначалиу Напалеон. У 1804 г. абвясциушы сябе Императарам
Францыи, у интарэсах французкай буржуазии ен веу захопницкия
войны,парабациу народы и шматликия гасударствы.
Прайшло усяго 18 год рускага гаспадарання на Беларуси, таму сувязь з
Расияй была даволи слабай, у вярхоуных слаях грамацтва яшчэ были моцныя
настрои настальгии па страчанай вольницы, а прагрэсиуная думка не прымала
метады знишчэння польскай дзяржаунасци. Асноуная масса насельництва была
абыякавай да марау и идэй пануючага класу. Дамагаючыся поунай падтрымки
польскага грамацтва Напалеон абяцау адрадзиць Р. П. у межах 1772 г.
У ноч на 24 чэрвеня 1812 года 600 тыс. армия Напалеона перайшла межы
Расии. У яки ужо раз Беларусь стала тэатрам ваен. дзеянняу. Кали Напалеон
веу падрыхтоукуда вайны, ен планавау раптоуным нападам разбиць асноуныя
силы Расии у раене Гродна захаваушы сваю ударную силу, спыницца у Минску и
Смаленску, правясци зиму у Литве и перанесци кампанию на 13 г. Супраць
войск Напалеона Расия у пач. вайны выставила каля 185 тыс. салдат. Руския
войски складалися з трох армий:
. першая пад камандваннем Барклая де Толи;
. другая — Баграциена;
. трэцяя — генерала Тарнасава.
Рус. войски ухиляючыся ад рашучых дзеянняу адступала. Адступленне
суправаджалася жорсткими схватками з пратиуникам. За 190 крывавых дзен и
начэй вайны 1812 г. адбылося 80 буйных баеу з французами, амаль палова на
тэр. Беларуси. У самым пачатку вайны чэрвени — липени найбольш буйныя баи
были пад Мирам, навагрудкам, Карэличами. Рухаючыся у глыб Расии армия
Напалеона, на працягу липеня заваявала амаль усю тэрыторыю Расии Жадючы за
кошт захопл. тэрыторыи пашырыць базу снабжэння сваей армии харчаваннем и
куражом Напалеон арганизавау и Литве и Беларуси свае кираване. Увесь апарат
киравання састаяу з мясцовых памешчыкау и падчыняуся фр. губернатарам.
Выконваючы задачу забеспячэння армии праводзилися массавыя рэквизии фуражу
и харчавання у насельництва. Вяликия разбурэнни мели месца на шляху
прадвижэння фр. армии. Але бел. народ з першых жа дзен падняуся на партыз
барацьбу и стау на шлях непадпарадкавання и сваим памешчыкам. Яны пакидали
свае дамы, забирали маемасць и цэлыми весками ухадзили у лясы.
Канчатковы разгром армии Напалеона адбыуся на рацэ Беразина у раене
Барысава и каля вески Студзенки пры пераправе. На Беразине патанула и
загинула каля 20 тыс. французау. Рэштки армии змагли вырвацца з акружэння.
22 листапада быу разбиты апошни арганизаваны атрад французау. У мястэчку
Смаргонь Напалеон з рэштками войск, у адзенни польскага афицэру, збег у
Парыж. Беларусь падверглася жорсткаму апусташэнню. Рэзка скарацилася
колькасць насельництва. Напрыклад, у Минску у 1811 г. было 11 тыс. жыхароу,
а у 1812 — каля 3,5 тыс. жыхароу. Амаль напалову скарацилася пагалоу`е
жывелы, удвая зменьш. пасеуныя плошчы. Многия населеныя пункты были не
тольки разбураны, але и знишчаны. Цяжки стан сялян не хвалявау урад. феад.-
прыгонницкия адносины засталися.

3. Апошния дзесяцигодзи 18 ст. пач. 19 ст. пераарыентацыяй беларускай
эканомики на расийски рынак. Патрэбы рас. рынку дыктавали пашырэнне пасевау
збожжавых и тэхничных культур, бульбы. Памешчыки Магилеускай и Гродзенскай
губерняу стали разводзиць танкарунных авечак. Назирауся далейшы рост
мануфактур: канатных, палатняных, суконных, шкляных, скураных. У нас гэта
были вотчынныя мануфактуры, дзе прымянялася праца прыгонных сялян.
Паступова стала ажыуляцца гаспадарчае жыцце гарадоу и гандаль з Беларуси у
Маскву, Петярбург и инш. гарады. Вывозилися мед, воск, лен, парусина,
сукно, скуры. Пашырыуся вываз на Укр. — беларуски лес выкарыстоували пры
будауництве Чарнаморскага флотуВяликую долю вывазу састауляла гарэлка. З
рус. гарадоу на Бел. везли прам. тавары: тканины, жалезн. вырабы, посуд,
каланияльныя тавары; з Укр. прывозили хлеб, тытунь, жывелу. Указам сената
у 1774 г. быу абвешчаны дзяржауны продаж соли. Гандлю спрыяла палаж. дарог.
На Беларуси, як и у Расии у гэты перыяд адбывауся працэс разлаж. феад.-
прыгон. систэмы и праникненне ва усе сферы эканомики капиталист. формау.
Асабиста гэта было бачна у памешч. гаспадарках. У сувязи з павял. попыту
на хлеб памешчыки павяличыли сваю запашку. Доля памешчыцких зямель складала
ад 30% да 50%усих ворыуных зямель. Была спецыялизацыя с/г вытворчасци.
Напрыклад, у Вицебскай губернии и поун. Магилеускай губерниивырошчвалася
канапля и г. д. Важнейшай культурай стала бульба, яе пасевы узрасли 20 — 25
разоу. Таварны характар набыло винакурэнне и танкаруннае ауцаводства. Новай
з`явай было развицце агратэхники: прам. с/г машын, сартавых сямян,
угнаенняу и г. д. Аднак новыя з`явы у памешч. гаспадарках захапляли не
больш 2% усих гаспадарак. Прыгонная паншчыная праца, низки узровень тэхники
перавагали. С/г марудна уцягвалася у фармираванне капитал. адносин.
Развицце тав./ганд. адносин спрыяла павеличэнню маемаснай дэферэнтацыи
сярод сялян. Яны падзялялися на 3 катэгорыи:
. цяглыя, якия мели зямельныя надзелы;
. агародники, якия мели тольки прысядзибную зямлю;
. бабыли (кушники, калунники), якия працавали у заможных сялян, або
адрабатывали за их паншчыну за аплату натурай.
Нягледзячы на захаванне паншчыны капиталистычныя формы усе ж праникали и у
сялянскае гаспадарства.

1 2 3 4 5 6